Tổng quan về chỉ số huyết thanh

Các chỉ số huyết thanh là ước tính bán định lượng của nồng độ hemoglobin, bilirubin và độ đục, có thể được đo bằng các phép đo quang phổ hấp thụ trong một mẫu (huyết thanh hoặchuyết tương) và được biểu thị bằng các giá trị định tính (ví dụ: 1+, 2+,…) hoặc đơn vị nồng độ (ví dụ: mg/dL) để đánh giá chất lượng mẫu.

Chương trình sinh hoạt chuyên môn tuần 25 với chủ đề “Giá trị chỉ số huyết thanh HIL trong thực hành hóa sinh lâm sàng”

Các chỉ số huyết thanh thường gặp được gọi tắt là HIL, bao gồm:

• Chỉ số H (hemolysis),
• Chỉ số I (icterus),
• Chỉ số L (lipemia).

Tán huyết, độ vàng và độ đục của máu thường được gọi là các chỉ số huyết thanh (Serum index hoặc HIL), đây là các vấn đề phổ biến nhất ảnh hưởng đến chất lượng của mẫu bệnh phẩm.

Những yếu tố gây nhiễu kết quả xét nghiệm

Các kết quả xét nghiệm có thể bị ảnh hưởng bởi chất lượng và tính toàn vẹn của mẫu bệnh phẩm. Chỉ số huyết thanh vượt quá giới hạn cho phép là yếu tố ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng xét nghiệm, có thể dẫn đến kết quả hoặc diễn giải sai cũng như quyết định lâm sàng không phù hợp. Cụ thể như sau:

Trong khuôn khổ chương trình sinh hoạt chuyên môn, TS. BS Trần Thị Chi Mai - Trưởng khoa Hóa sinh, Bệnh viện Nhi Trung ương trình bày bài báo cáo “Các chỉ số huyết thanh HIL vượt quá giới hạn cho phép gây nhiễu kết quả xét nghiệm”.

1/ Tan máu:

• Tán huyết ảnh hưởng đến nhiều kết quả xét nghiệm sinh hóa thông qua một số cơ chế riêng biệt. Hầu hết các thông số xét nghiệm hóa sinh đều bị ảnh hưởng bởi tan máu ở một mức độ nào đó;
• Tan máu khó phát hiện được trong các xét nghiệm tổng phân tích máu tế bào máu ngoại vi. Các phép đo khí máu và điện giải đồ dễ bị ảnh hưởng bởi tan máu.

2/ Độ vàng (huyết thanh vàng)

• Tùy theo nồng độ bilirubin tăng cao trong mẫu huyết thanh hoặc huyết tương ở mức độ nào thì sẽ làm giảm giả kết quả các xét nghiệm enzym có sản phẩm trung gian là hydroperoxide (glucose, cholesterol, triglycerid, acid uric, creatinine đo bằng phương pháp enzym) ở mức độ tương ứng.
• Tăng bilirubin ảnh hưởng đáng kể đến kết quả lipase (giảm giả), GGT, fructosamine, 76% các xét nghiệm hóa sinh được thử nghiệm trong nghiên cứu không bị ảnh hưởng bởi nồng độ bilirubin 1026 umol/L.

3/ Độ đục

• Độ đục do tăng lipid máu ảnh hưởng đến nhiều kết quả xét nghiệm hóa sinh. Mức độ ảnh hưởng là kết quả của một số cơ chế và phần lớn phụ thuộc vào xét nghiệm.
• Chiều hướng và mức độ gây nhiễu của lipid máu trong phương pháp đo quang phổ phụ thuộc vào bước sóng của phản ứng.

Công cụ khách quan phát hiện khả năng gây nhiễu và tính toàn vẹn của mẫu

Hiện nay, hai phương pháp chính được sử dụng chủ yếu để đo lường các chỉ số huyết thanh là:

• Đo lường bằng trực quan (bằng mắt thường);
• Đo bằng máy hóa sinh tự động.

Việc đánh giá HIL trên các máy hóa sinh tự động đảm bảo tính khách quan hơn đánh giá trực quan bằng mắt, từ đó đảm bảo chất lượng để đánh giá và cải thiện việc thực hành lấy máu xét nghiệm.

Đánh giá tự động về chỉ số tan máu, độ vàng và độ đục trong máu (HIL) cung cấp cho phòng xét nghiệm một công cụ hiệu quả và tiêu chuẩn hóa để phát hiện khả năng gây nhiễu liên quan đến tính toàn vẹn của mẫu, mang lại nhiều ưu điểm vượt trội, có thể kể tới như:

• Cải tiến chất lượng của kết quả xét nghiệm và chăm sóc bệnh nhân;
• Làm chỉ số huyết thanh tự động tiết kiệm được thời gian: Thay thế bước kiểm tra bằng mắt thường (trước xét nghiệm). Thay thế truy xuất lại những mẫu nghi ngờ khi đánh giá kết quả (sau xét nghiệm);
• Cải thiện được hiệu quả độ tin cậy cho những mẫu có thể tích rất nhỏ, cụ thể là việc xử lý mẫu nhi/sơ sinh;
• Chi phí thấp do thuốc thử dùng đo huyết thanh nền là NaCl.