1. Đặc điểm sinh học cây thanh táo

Cây thanh táo(Justicia gendarussa L) thuộc họ Acanthaceae; thường được gọi là cây tần cửu, thuốc trặc,... Đây là giống thân cỏ, cao trung bình 1 - 1.5m, cành và thân màu tím sẫm hoặc xanh lục; được phân bố nhiều ở các nước châu Á như: Triều Tiên, Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam,...

Ở nước ta, cây thanh táo mọc hoang ở bờ khe suối ngoài cửa rừng và thường được trồng làm cây cảnh, cây hàng rào ở các tỉnh trung du, đồng bằng phía Bắc.

Hình ảnh lá và hoa cây thanh táo

Lá cây thanh táo hình mác, mọc đối xứng, rộng 1 - 2cm, dài 4 - 14cm. Bề mặt lá thường có đốm vàng, nâu hoặc đen do bị nấm Puccinia Thwaitesii. Hoa thanh táo thường mọc ở nách lá hoặc trên ngọn. Quả thường ra vào mùa hè, dài 1.2cm, bên trong chứa 4 hạt.

2. Công dụng, thành phần và cách dùng dược liệu thanh táo

2.1. Công dụng

Theo y học cổ truyền, thanh táo có tính bình, hơi chua và đắng, được quy vào 4 kinh là đại tràng, vị, đảm và can. Tác dụng của dược liệu cây thanh táo là trấn thống, tiêu sưng, hoạt huyết, hoàng đảm, tán ứ, hạ sốt, giảm ho, lợi đại tiện.

Y học Trung Quốc có các bài thuốc dùng rễ cây thanh táo để hãm làm nước uống hạ nhiệt, giảm đau, lợi tiểu, tiểu khó, thấp khớp,tiêu chảy,mụn nhọt, lao phổi. Lá thanh táo có thể chữa đau lưng, đau nửa đầu, eczema, sưng tấy, ho, sốt,vô kinh.

Y học dân gian Ấn Độ sử dụng cây thanh táo để điều hòa kinh nguyệt, hạ sốt, nôn, vô kinh, ra mồ hôi và điều hòa dạ dày. Lá dược liệu này được dùng để chữa sốt rét theo chu kỳ, tê phù, thấp khớp, nhức đầu, liệt bán thân bằng cách hãm lấy nước uống như uống trà. Rễ cây thanh táo có khả năng điều trị tiêu chảy, tiểu khó, vàng da, nổi mụn nhọt, thấp khớp.

Dân gian ta lưu truyền bài thuốc giã nát cành cây thanh táo để sắc lấy nước uống hoặc đắp lên vùng bị đau nhứcxương khớp,...

Cây thanh táo có thể chữa trị đau nhức xương khớp hiệu quả

Y học hiện đại chỉ ra rằng alkaloid justicin trong lá cây thanh táo ít độc tính. Sử dụng cao rượu từ rễ cây hoặc nước sắc từ lá thanh táo cho chuột cống trắng với liều 1 - 2g/kg gây liệt nhẹ. Nếu tăng lên liều 10 - 20g/kg xuất hiện tình trạng ức chế thần kinh, hạ thân nhiệt, tiêu chảy nặng và chết.

Nhiều nghiên cứu từ dịch chiết cây thanh táo cho thấy loài cây này có tác dụng dược lý: kháng viêm, kháng oxy hóa, kháng nấm, kháng khuẩn, giảm đau, chống lại quá trình hình thành mạch máu mới, tốt cho gan, giảm lo âu, an thần, tiêu diệt giun sán, giảm acid uric máu,...

Ngoài ra, chiết xuất từ cây thanh táo còn có thể ức chế tăng sinh mạch máu nên có thể hỗ trợ điều trị viêm khớp, võng mạc tiểu đường, sự phát triển khối u rắn,...

Nhóm chuyên gia Hợp tác đa dạng sinh học quốc tế của Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam, Đại học Baptist Hồng Kông, Đại học Illinois đã chiết xuất cây thanh táo và tìm ra hoạt chất patentiflorin A kháng virus HIV hoạt tính mạnh hơn azidothymidine rất nhiều. Nghiên cứu này đã và đang mở ra hướng điều trị mới tích cực hơn đối với bệnh HIV.

2.2. Thành phần hóa học và cách dùng dược liệu cây thanh táo

- Thành phần hoá học

Đã có nhiều nghiên cứu cho biết cây thanh táo chứa hoạt chất justicin thuộc nhóm alkaloid và khoảng 0.001% tinh dầu.

- Cách sử dụng

Cây thanh táo được thu hái quanh năm làm dược liệu nhưng thời điểm tốt nhất là tháng 7 - 8 hàng năm. Sau khi thu hoạch có thể dùng cây tươi hoặc phơi khô, bảo quản nơi khô thoáng. Mọi bộ phận của cây đều được khai thác làm dược liệu.

3. Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây thanh táo

Mặc dùcây thanh táorất dễ tìm thấy ở nhiều vùng của nước ta, nhất là vùng nông thôn nhưng công dụng chữa bệnh của dược liệu này thì ít người biết đến. Dược liệu thanh táo có thể dùng để chữa bệnh với các bài thuốc như:

Có thể dùng đơn lẻ hoặc kết hợp thanh táo với dược liệu khác để chữa bệnh

- Chữa choáng váng, mờ mắt, ra máu sẫm ở phụ nữ sau sinh

Dùng 20 - 30g mỗi vị: cỏ mần trầu, mần tưới, thanh táo đem sắc lấy nước uống.

- Chữa đau nhức xương khớp

Lấy 10 - 15g thanh táo khô hoặc 30 - 50g thanh táo tươi sắc rồi chắt lấy nước uống hết trong ngày.

- Chữa sưng tấyvết thươngkín

Sắc 10g thanh táo khô hoặc 50g thanh táo tươi với 850ml nước cho đến khi còn 200ml thì chắt nước, chia làm 2 lần uống/ngày.

- Chữa mụn nhọt, lở loét

Lấy một lượng bằng nhau lá cây mỏ quạ và lá của cây thanh táo đem rửa sạch, giã nhuyễn rồi đắp trực tiếp lên vết thương, 1 lần/ngày.

- Chữa tê dại, mất cảm giác chân tay

Sắc 20g mỗi loại dược liệu: hoàng lực, vỏ cây thanh táo, độc lực, dây chìu và 10g cốt khí sắc, 10g thiên niên kiện đem sắc lấy nước uống.

- Chữa đau nhức, sa một bên tinh hoàn

Lấy 20 - 30g mỗi loại dược liệu: rễ cây vậy đỏ, rễ bần trắng, rễ thanh táo đem sắc lấy nước uống hết trong ngày.

- Chữabong gân, sai khớp

Đem sắc 50g lá diễn tươi, 20g lá thanh táo, 20g cốt toái bổ, 20g trạch lan, 20g xuyên tiêu sắc lấy nước uống khi còn ấm.

- Chữa gãy xương

Dùng 30g từng loại dược liệu: vỏ cây gạo, lá thanh táo, lượng cơm nếp vừa đủ và 1 con gà con, đem xay nhuyễn cùng ít rượu sau đó đắp bó phần xương bị gãy và dùng nẹp thân cây mía dò cố định lại.

Tuy có rất nhiều công dụng chữa bệnh nhưng cây thanh táo lại có một hàm lượng nhỏ độc tính alkaloid nên trước khi dùng dược liệu này để chữa bệnh cần có sự tư vấn từ thầy thuốc có chuyên môn. Người cao tuổi, thai phụ và trẻ nhỏ cần thận trọng khi dùng dược liệu này để tránh nguy cơ bị nhiễm độc.

Để biết được chính xác hiện trạng sức khỏe của mình và biết hướng chăm sóc phù hợp, quý khách hàng có thể đặt lịch thăm khám cùng bác sĩ chuyên khoa qua hotline củaHệ thống Y tế MEDLATEC:1900 56 56 56.